27 juli Titus Brandsma, verzetsstrijder

In het kort

Titus Brandsma was een van de meest markante en krachtige personen die katholiek Nederland heeft voortgebracht. Zijn naam blijft voor altijd verbonden met de Katholieke Universiteit Nijmegen en met katholiek verzet tegen nationaalsocialisme.

Loopbaan

Titus Brandsma werd geboren in 1881 in het gehucht Ugoclooster bij Bolsward. In 1898 trad hij bij de karmelieten in. In 1905 volgde zijn priesterwijding. Vanaf 1906 studeerde hij te Rome waar in 1909 zijn promotie plaatsvond tot doctor in de wijsbegeerte. Bij de oprichting van de Katholieke Universiteit te Nijmegen in 1923 werd hij tot hoogleraar benoemd. Van 1932 tot 1933 trad Brandsma op als rector magnificus.

Verzetsstrijder

Al in een vroeg stadium waarschuwde Titus Brandsma via publicaties in dag- en weekbladen en tijdens lezingen en colleges voor de gevaren van het nazisme, rassenhaat en ophitsing. Hij veroordeelde de anti-joodse maatregelen van het naziregime zowel voor als gedurende de Duitse bezetting van Nederland. Zo was hij medio 1936 enige tijd lid van het door Nederlandse geleerden en kunstenaars opgerichte Comité van Waakzaamheid tegen het nationaal-socialisme. In 1941 verzette hij zich tegen het verwijderen van joodse leerlingen en bekeerlingen van katholieke middelbare scholen en was hij de architect van het verbod dat de Utrechtse aartsbisschop Jan de Jong uitvaardigde tegen het opnemen van NSB-advertenties in de r.-k. dagbladen.

Op 30 december 1941 maakte hij met de aartsbisschop een rondgang langs de katholieke dagbladdirecteuren om het verbod toe te lichten. Deze gesprekken werden in een rapport van de Duitse Sicherheitsdienst betiteld als wühlarbeit: ondergrondse activiteit. Brandsma kenschetste men daarin verder als een gevaarlijk persoon die het nazisme bestreed.

Arrestatie en overlijden

Begin januari 1942 arresteerden de Duitse bezettingsautoriteiten Titus Brandsma. Via een tocht langs de gevangenis van Scheveningen, kamp Amersfoort en de strafgevangenis van Kleef kwam hij ten slotte in het concentratiekamp Dachau terecht. Daar werd hij op 26 juli 1942 vermoord.

Spiritueel

Titus Brandsma was een groot kenner van de Karmelitaanse mystiek en de Moderne Devotie. Zo vertaalde hij onder andere een deel van de ‘Werken der Heilige Theresia’ in het Nederlands. Hij was medeoprichter van het belangrijke spirituele tijdschrift Ons Geestelijk Erf. Kern van zijn opvatting omtrent mystiek: God is verborgen aanwezig, in iedere mens én in de gehele schepping. Ieder moment schept God alles dat is uit het niets tevoorschijn. Alles is in God en God is in alles.

Heiligverklaring

Titus Brandsma werd in 1985 door paus Johannes Paulus II zalig verklaard en op 15 mei 2022 door paus Franciscus heilig verklaard.

Gebed voor een lijdende van Titus Brandsma

O, Jezus, als ik U aanschouw
Dan leeft weer dat ik van U hou
En dat ook Uw hart mij bemint
Nog wel als Uw bijzondren vriend.
Al vraagt dat mij meer lijdensmoed
Och, alle lijden is mij goed
Omdat ik daardoor U gelijk
En dit de weg is naar Uw Rijk
Ik ben gelukkig in mijn leed
Omdat ik het geen leed meer weet,
Maar ‘t alleruitverkorenst lot
Dat mij vereent met U, o God.
0 laat mij hier maar stil alleen
Het kil en koud zijn om mij heen
En laat geen menschen bij mij toe
‘t Alleen zijn word ik hier niet moe.
Want Gij. O Jezus, zijt bij mij
Ik was U nimmer zoo nabij.
Blijf bij mij, bij mij, Jezus zoet,
Uw bijzijn maakt mij alles goed.